Energy drinks op middelbare scholen: een diepgaande blik

Energy drinks zijn de afgelopen jaren steeds vaker onderwerp van discussie geworden, vooral als het gaat om hun beschikbaarheid en consumptie onder middelbare scholieren. Dit artikel duikt dieper in op de statistieken, adviezen, gevolgen, en beleidsmatige overwegingen rondom dit controversiële onderwerp.

Statistieken over gebruik

Uit recente onderzoeken blijkt dat het gebruik van energy drinks onder jongeren de afgelopen tien jaar aanzienlijk is toegenomen. In 2013 dronk ongeveer 20% van de middelbare scholieren regelmatig energy drinks. Volgens een rapport van 2022 is dit percentage gestegen naar 35%. Jongeren geven aan dat zij energy drinks gebruiken vanwege de vermeende boost in energie, vooral tijdens schooldagen en bij het maken van huiswerk. Jongens blijken vaker energy drinks te consumeren dan meisjes, en met name jongeren van 13 tot 16 jaar zijn grote gebruikers.

Een onderzoek uit 2021 van het RIVM liet zien dat 28% van de jongeren van 12 tot 16 jaar minstens een keer per week een energy drink consumeert. Daarnaast blijkt uit cijfers van het CBS dat jongeren die energy drinks drinken, dit vaak in combinatie doen met andere ongezonde levensstijlkeuzes, zoals het eten van fastfood en het weinig sporten. In sommige regio’s ligt het percentage gebruikers zelfs boven de 40%, vooral in stedelijke gebieden.

Adviezen van het Voedingscentrum

Het Voedingscentrum is duidelijk in haar standpunt: energy drinks worden afgeraden voor kinderen onder de 18 jaar. Ze bevatten hoge hoeveelheden cafeïne en suiker, evenals andere stimulerende stoffen zoals taurine en guarana. Volgens het Voedingscentrum kan een hoge inname van cafeïne leiden tot klachten als hartkloppingen, slaapproblemen, en nervositeit. Daarnaast draagt de hoge suikerconsumptie bij aan overgewicht en tandbederf. Het Voedingscentrum adviseert scholen om het gebruik van energy drinks te ontmoedigen door ze niet te verkopen en hier educatie over te geven.

De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft berekend dat een cafeïne-inname van meer dan 3 mg per kilogram lichaamsgewicht per dag schadelijk kan zijn voor kinderen. Aangezien veel energy drinks ongeveer 80 mg cafeïne per blikje bevatten, kan zelfs een enkele consumptie al te veel zijn voor een kind van 40 kg. Het Voedingscentrum pleit er daarom voor om naast educatie ook beleidsmaatregelen te overwegen.

De discussie: Verbieden of niet?

Er zijn sterke argumenten zowel voor als tegen een verbod op energy drinks op middelbare scholen.

Argumenten voor een verbod:

1. Gezondheid: Jongeren zijn extra gevoelig voor de nadelige effecten van cafeïne, zoals verhoogde hartslag en slaapproblemen, die hun groei en ontwikkeling kunnen beïnvloeden.
2. Gedragsproblemen: Studies suggereren dat overmatige consumptie van energy drinks kan leiden tot hyperactiviteit en concentratieproblemen, wat de schoolprestaties negatief kan beïnvloeden.
3. Educatieve rol van scholen: Door een verbod kunnen scholen een statement maken over het belang van gezonde voeding.

Voorbeelden uit het buitenland: In landen zoals Litouwen en Letland heeft een verbod op energy drinks voor jongeren onder de 18 al positieve resultaten opgeleverd, met een daling in consumptie van meer dan 20% in de eerste twee jaar.

Argumenten tegen een verbod:

1. Vrijheid van keuze: Veel mensen vinden dat jongeren zelf verantwoordelijk moeten worden gemaakt voor hun keuzes.
2. Handhaving: Het verbieden van energy drinks op schoolterrein kan moeilijk te handhaven zijn, aangezien jongeren de drankjes eenvoudig buiten school kunnen kopen.
3. Alternatieven: Tegenstanders wijzen erop dat andere suikerhoudende dranken, zoals frisdrank, vaak niet verboden worden, terwijl deze vergelijkbare gezondheidsrisico's hebben.
4. Economische impact: Een verbod kan leiden tot omzetverlies voor scholen die afhankelijk zijn van inkomsten uit kantines.

Gevolgen van consumptie voor jongeren

Het gebruik van energy drinks kan aanzienlijke gevolgen hebben op meerdere vlakken:

1. Gezondheid:

• Fysiek: Overmatige consumptie kan leiden tot hartkloppingen, hoge bloeddruk, overgewicht, en zelfs leverproblemen. In 2020 werden in Nederland 250 jongeren opgenomen in het ziekenhuis met klachten die direct verband hielden met energy drink-consumptie.

• Mentaal: De hoge cafeïneconcentratie kan angstgevoelens, slapeloosheid, en in sommige gevallen depressieve gevoelens veroorzaken. Jongeren met een predispositie voor angststoornissen lopen extra risico.

2. Financieel: Energy drinks zijn relatief duur. Een gemiddeld blikje kost tussen de €1,50 en €2,00. Jongeren die dagelijks energy drinks consumeren, kunnen hier maandelijks €45-€60 aan uitgeven. Voor gezinnen met een lager inkomen kan dit een aanzienlijke kostenpost zijn.

3. Schoolprestaties: Hoewel jongeren vaak energy drinks gebruiken om alert te blijven, kan het tegenovergestelde gebeuren. De 'crash' na een cafeïnepiek leidt vaak tot vermoeidheid en verminderde concentratie. Een studie van het Trimbos-instituut uit 2021 toonde aan dat scholieren die regelmatig energy drinks consumeren, gemiddeld lagere cijfers halen dan hun leeftijdsgenoten.

Hoe staat de overheid hierin?

De Nederlandse overheid heeft tot nu toe geen landelijk verbod op de verkoop van energy drinks aan jongeren ingesteld, maar sommige gemeenten hebben hier lokaal beleid voor ontwikkeld. Supermarkten en tankstations worden gestimuleerd om de verkoop van energy drinks aan jongeren onder de 16 jaar te beperken, vaak op vrijwillige basis. Daarnaast wordt ingezet op voorlichting via scholen en campagnes, zoals “Jeugd en Gezondheid”. In 2022 startte het Ministerie van Volksgezondheid een onderzoek naar de effecten van een eventueel landelijk verbod, waarbij ook gekeken wordt naar de voorbeelden uit het buitenland.

In andere Europese landen, zoals Litouwen en Noorwegen, zijn energy drinks al verboden voor jongeren onder de 18 jaar. Deze maatregelen hebben geleid tot een daling in het gebruik en worden als voorbeeld aangehaald door voorstanders van strenger beleid in Nederland. De overheid houdt echter vast aan het idee dat vrijwillige afspraken met supermarkten en producenten de voorkeur verdienen boven wetgeving.

Conclusie

Energy drinks blijven een controversieel onderwerp op middelbare scholen. Hoewel er sterke argumenten zijn om hun beschikbaarheid te beperken, blijven er ook praktische en ethische overwegingen die een rol spelen in deze discussie. Wat wel duidelijk is, is dat voorlichting en bewustwording cruciaal zijn. Jongeren, ouders, en scholen hebben gezamenlijk de verantwoordelijkheid om te zorgen voor een gezonde toekomst. Beleidsmakers zouden daarnaast verder moeten kijken naar de ervaringen van andere landen en de impact van strengere regelgeving zorgvuldig afwegen.